blues

Krótka historia bluesa – od pola bawełny po wielkie sale koncertowe

Muzyka bluesowa ma swoje korzenie w XIX-wiecznych Stanach Zjednoczonych – a konkretniej w II połowie wieku, kiedy to na amerykańskich polach bawełny pracujący tam Afroamerykanie za pomocą muzyki śpiewali o swoich codziennych troskach i radościach. Na jego powstanie wpływ miał szereg ludowych gatunków – od rzewnego zawodzenia żebraków i czułych kołysanek dla dzieci, po religijne pieśni gospel.

Najwcześniejsze formy bluesa – tak zwany wiejski blues – były przede wszystkim wokalne. W miarę upływu czasu zaczęły być one wzbogacane o dźwięki gitary, fortepianu czy banjo. W miastach północnych USA, dokąd migrowali Afroamerykanie, rozwijał się urban blues, a następnie rhythm and blues – z którego to, co ciekawe, w pewnym momencie wyewoluował rock and roll i wiele innych odmian współczesnej muzyki rockowej.

W latach 30. i 40. ubiegłego wieku blues zaczął coraz śmielej czerpać z gatunków wielkomiejskich. W największych miastach w USA, takich jak St. Louis czy Chicago, powstało wiele charakterystycznych dla tego rodzaju muzyki podgatunków. T-Bone Walker, Muddy Waters, B.B. King i inni gitarzyści zrewolucjonizowali technikę gry, wprowadzając intensywny rytm – będący obecnie jednym z najbardziej charakterystycznych elementów bluesa.

W kolejnych latach popularność bluesa zaczęła wykraczać daleko poza kontynent amerykański, zyskując uznanie między innymi w Wielkiej Brytanii. Później o gatunku tym przez jakiś czas zrobiło się nieco ciszej – jego miejsce zastąpiła wówczas muzyka rockowa. W latach 80. nastąpiło odrodzenie bluesa dzięki takim artystom, jak Stevie Ray Vaughan czy Robert Cray. Dziś blues pozostaje żywą, eklektyczną formą muzyczną, łączącą tradycję z nowymi inspiracjami – od hip-hopu po etno, wciąż zdobywając serca miłośników tego rodzaju muzyki na całym świecie.

Podgatunki bluesa, które warto znać

Muzyka bluesowa to gatunek, który trudno poddać jednoznacznej klasyfikacji. Na przestrzeni ostatnich dekad wykształciło się wiele odmian, różniących się od siebie tempem, doborem instrumentów, brzmieniem czy stylem śpiewu.

Powstały w drugiej połowie XIX wieku wiejski blues odznacza się prostym, nieco surowym brzmieniem, wzbogaconym o gitarę lub banjo. Urban blues (miejska odmiana bluesa) powstała w północnych miastach Stanów Zjednoczonych za sprawą wędrujących Afroamerykanów. Charakteryzuje się on nieco większą złożonością oraz mnogością instrumentów muzycznych, dodającym poszczególnym utworom jeszcze więcej głębi.

Kolejnym istotnym podgatunkiem jest rhythm and blues – dynamiczny i idealny do tańczenia styl z lat 40. i 50., łączący elementy bluesa z jazzem i swingiem. To właśnie on przyczynił się do powstania rock and rolla, na którego punkcie niedługo potem oszalał cały świat. Warto też znać blues chicagowski, mocno zelektryfikowaną odmianę bluesa z Delty, oraz West Coast Blues, z wyraźnie dostrzegalnymi wpływami jazzu.

Wśród innych popularnych odmian bluesa warto wspomnieć o bluesie elektronicznym i akustycznym, jump bluesie czy bluesie teksańskim, powstałym w latach 20. ubiegłego wieku.

Blues – muzyka, która porusza czułe struny

Nazwa „blues” najprawdopodobniej wywodzi się z angielskiego zwrotu „blue devils”, oznaczającego dawniej stan przygnębienia, apatii i dojmującej melancholii. I właśnie taki nastrój można odnaleźć w twórczości bluesowych artystów, opowiadających o trudach życia czy miłości – przeplatanej z okresami wytężonej pracy.

Fenomen bluesa polega w dużej mierze na połączeniu prostoty jego formy z emocjonalną głębią. Proste schematy harmonijne i powtarzalna rytmika pozwalały wyrażać artystom nawet najbardziej skomplikowane emocje – zaczynając na smutku, a kończąc na pogodnej nadziei.

Blues to muzyka bliska nie tylko duszy, ale i ciału – pulsujące frazy oraz improwizowane partie instrumentalne i wokalne sprawiają, że muzykę tę czuje się całym sobą. To właśnie pełnia emocji, siła ekspresji i żywiołowy rytm sprawiają, że blues porusza słuchaczy i z nimi rezonuje.

Najwybitniejsi przedstawiciele bluesa

Wśród klasyków bluesa znajdziesz m.in. B.B. Kinga, nazywanego królem tego gatunku, Muddy’ego Watersa – ojca chicagowskiego bluesa – czy Roberta Johnsona. Z innych wielkich postaci warto wymienić chociażby Howlin’ Wolfa, Williego Dixona i Buddy’ego Guya. Ich twórczość stała się fundamentem nie tylko bluesa, ale też rocka czy jazzu, odciskając trwały ślad na przykład w twórczości Led Zeppelin.

Breakout i Dżem – najsłynniejsze polskie zespoły bluesowe

Blues jest gatunkiem odgrywającym istotną rolę także w historii polskiej muzyki. Wśród zespołów, które zapisały się w niej złotymi głoskami, warto wspomnieć zwłaszcza o dwóch: Breakout i Dżemie.

Pierwszy z nich powstał w 1968 roku z inicjatywy legendarnego Tadeusza Nalepy oraz Miry Kubasińskiej. Grupa ta szybko zaczęła cieszyć się ogromną popularnością – co przypieczętowały takie utwory, jak „Poszłabym za tobą” czy „Gdybyś kochał, hej”. Mimo znaczących zmian personalnych Breakout zachował swój unikalny charakter, nie ulegając naciskom władz PRL-u, krytykujących jego rzekomo zbyt prozachodni styl. Zespół oficjalnie zakończył swoją działalność w 1982 roku, kiedy to Nalepa postanowił rozpocząć karierę solową.

Twórczość zespołu Dżem to z kolei umiejętne balansowanie pomiędzy bluesem a rockiem. Choć postacią najbardziej kojarzoną z tą kapelą jest jej charyzmatyczny wokalista Rysiek Riedel, za jej powstaniem stoją bracia Adam i Benedykt Otrębowie oraz Paweł Berger. Grupa rozpoczęła swoją działalność w 1973 roku. Wśród jej największych przebojów warto wymienić m.in. niezapomniane „Czerwony jak cegła”, „Whisky” czy „Wehikuł czasu”. Po przedwczesnej śmierci Riedla w 1994 roku zespół kontynuował działalność z kolejnymi wokalistami – Jackiem Dewódzkim, potem Maciejem Balcarem – nagrywając liczne albumy i koncertując w kraju i za granicą. W 2024 roku wokalistą Dżemu został syn legendarnego frontmana, Sebastian Riedel, co w symboliczny sposób zamknęło pewien rozdział, rozpoczynając nowy etap w historii zespołu.

Blues – najsłynniejsze utwory, które musisz znać!

Wybór najlepszych utworów bluesowych to sprawa niezwykle trudna. Przez ostatnie dekady na muzycznych scenach pojawiło się przecież wiele nazwisk, które odegrały szczególne miejsce w historii tego gatunku. Na naszej subiektywnej liście umieściliśmy więc te utwory zaliczane do klasyki bluesa, do których wracamy najczęściej. Znalazły się na niej takie tytuły, jak:

• „St. Louis Blues”, W.C. Handy
• „Cross Road Blues”, Robert Johnson
• „Death Letter Blues”, Son House
• „Goodnight, Irene”, Lead Belly
• „Pride and Joy”, Stevie Ray Vaughan
• „The Thrill Is Gone”, B.B. King
• „Call It Stormy Monday (But Tuesday Is Just as Bad)”, T-Bone Walker
• „The Sky is Crying”, Gary B.B. Coleman
• „Walk a Mile In My Shoes” Big Daddy Wilson

Pozwolą Ci one poczuć wyjątkowego ducha tego gatunku – zupełnie, jakbyś siedział w zadymionym, sennym barze gdzieś w sercu Missisipi.